Ministerstwo Sprawiedliwości finalizuje jedną z największych oraz najobszerniejszych od wielu lat reformę Kodeksu karnego. „Dochodzi do fundamentalnej zmiany w zakresie bezpieczeństwa Polaków. Sejm pracuje nad najważniejszymi aktami prawnymi dotyczącymi walki z przestępczością, nad zasadniczą zmianą Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego” – Zbigniew Ziobro – Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny podczas konferencji prasowej w dniu 7 lipca 2022 r.
Projekt reformy dotyczy między innymi elastycznego wymiaru kar oraz bezwzględnego dożywocia, podwyższenia kary za pedofilię, gwałty czy przyjmowanie łapówek oraz większą surowość wobec recydywistów. Celem reformy jest również zwalczanie przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu. Zmianą ma również zostać objęta kwestia związana z konfiskatą samochodu nietrzeźwym kierowcom.
Niniejszy artykuł przybliża kwestię dotyczącą reformy Kodeksu karnego w kontekście zaostrzenia przepisów dotyczących nietrzeźwych kierowców.
Obecnie prowadzenie pojazdu mechanicznego pod wpływem alkoholu reguluje w głównej mierze art. 178a k.k. Zgodnie z § 1 tegoż, osoba prowadząca pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Projekt ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz innych niektórych ustaw, za opisany czyn nie przewiduje grzywny ani kary ograniczenia wolności, lecz podnosi próg kary pozbawienia wolności do 3 lat. Zgodnie z proponowaną nowelizacją do art. 178a k.k. dodany ma zostać § 5, w myśl którego sąd orzeka przepadek samochodu, którego kierowca pozostawał w stanie nietrzeźwości, chyba że zawartość alkoholu w jego organizmie była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu. Z kolei, jeśli kierowca dopuści się tzw. „recydywy drogowej” sąd orzeknie przepadek nawet jeśli stężenie alkoholu we krwi wynosi mniej niż 1,5 promila.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 170 k.k. sąd orzeknie przepadek samochodu również w przypadku, kiedy nietrzeźwy kierowca spowoduje katastrofę w ruchu lądowym lub sprowadzi jej ryzyko, nawet jeśli stężenie alkoholu we krwi wyniesie poniżej 1,5 promila. Przepadek grozić będzie również trzeźwemu kierowcy, który po spowodowaniu wypadku zbiegnie z miejsca zdarzenia.
Stan nietrzeźwości zgodnie z art. 115 § 16 k.k. występuje wtedy, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila lub 0,25 mg/dm3 w wydychanym powietrzu. Oznacza to, że w przypadku „recydywy drogowej” lub spowodowania katastrofy w ruchu lądowym przepadek zostanie orzeczony, jeśli stężenie alkoholu we krwi kierowcy wyniesie powyżej 0,5 promila.
Wspomniany przepadek samochodu ma regulować dodany nowelizacją do kodeksu karnego art. 44b. Zgodnie z jego § 1 w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym.
Nasuwa się więc pytanie: co w sytuacji, gdy nietrzeźwy kierowca nie jest właścicielem prowadzonego samochodu lub pozostaje jedynie jego współwłaścicielem? Odpowiedzi udziela § 2 art. 44b projektu nowelizacji ww. ustawy: „Jeżeli pojazd w czasie popełnienia przestępstwa nie stanowił własności lub stanowił współwłasność sprawcy, orzeka się przepadek jego równowartości.”. Oznacza to, że jeżeli pojazd jest w posiadaniu kierowcy np. na podstawie umowy leasingu lub jest własnością osoby trzeciej, nietrzeźwy kierowca będzie musiał zapłacić tyle ile rzeczywiście wart jest samochód w momencie spowodowania wypadku lub zatrzymania kierowcy przez policję. Analogicznie wygląda sytuacja w przypadku, gdy nietrzeźwy kierowca jest współwłaścicielem pojazdu.
Warto również zwrócić uwagę na sposób określania wartości pojazdu, gdyż w projekcie zmiany k.k. zostało to uregulowane. Zgodnie z art. 44c § 1 wartość samochodu będzie stanowiła jego średnia wartość rynkowa. Oznacza to zatem, że nie będą dokonywane indywidualne wyceny konkretnego egzemplarza samochodu.
Nasuwa się ponadto pytanie, jak powyższa kwestia będzie wyglądała w przypadku kierowcy zawodowego? Warto zwrócić uwagę, iż samochody ciężarowe przewyższają swoją wartością samochody osobowe. Formalnie należą one do właściciela firmy zatrudniającej zawodowego kierowcę, zatem jego konfiskata byłaby nieadekwatna, gdyż to pracownik pozostawał w stanie nietrzeźwości. W takim przypadku zastosowanie będzie miał art. 44b § 4, na podstawie którego sąd orzeknie nawiązkę w wysokości co najmniej 5.000,- zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
W dniu 8 lipca 2022 r. ustawę przekazano Senatowi, który odrzucił ją uchwałą z dnia 4 sierpnia br. Jednakże, w dniu 16 listopada w Sejmie odbyło się głosowanie, w efekcie którego odrzucono uchwałę Senatu. Dzień później zakończono prace nad ustawą oraz przekazano ją Prezydentowi do podpisu.
Damian Brodacki